Page images
PDF
EPUB

sentir dans quel oubli cette dépouille fut laissée par les hommes!

Quelle page saisissante que celle qui retracerait toutes les causes de ce délaissement et de cet oubli; qui dirait les factions se déchirant à l'envi dans la Neustrie, dans la Bourgogne, en Allemagne et en Italie; qui dirait tous les trônes alors disputés et croulants, toutes les institutions ébranlées, et ces ébranlements préparant une ère nouvelle, l'ère de la féodalité absolue! Le grand édifice élevé par Charlemagne, jusque là soutenu par son ombre majestueuse et révérée, craque et tombe dès que fut éteinte la vie de Charles-le-Chauve dont les restes mortels gisaient dans le monastère de Nantua; roi d'une bouillante activité, mais sans grandeur, qui ne fit que préparer et amonceler des ruines, lorsqu'il crut pouvoir saisir l'épée de son aïeul, trop lourde pour ses mains débiles.

Et tous ces événements eurent leur premier retentissement en Italie, dans cette terre éternellement à l'ordre du jour, terre toujours remuante et toujours désolée, toujours en proie aux agitations intestines d'où ne sortirent jamais qu'impuissance et périls.

Mais n'oublions point que nous n'avons à nous occuper ici que d'une humble question de dépôt des restes de Charlesle-Chauve dans le monastère de Nantua, et hâtons-nous de revenir à notre modeste sujet local.

D'intéressantes discussions ont été soulevées pour savoir si le Brios où, suivant les Annales de Saint-Bertin, est mort Charles-le-Chauve, est le village de Brion, près de Nantua, ou celui de Briord, dans l'arrondissement de Belley. M. Debombourg n'hésite pas à se prononcer pour le village de Brion, d'après l'opinion de M. de Lateyssonnière (3).

En 1836, Mgr. Billet, alors évêque de Saint-Jean-deMaurienne, aujourd'hui archevêque de Chambéry, adressa à

la Société académique de Savoie, une dissertation curieuse dans laquelle il cherche à établir que ce n'est ni à Brion, ni à Briord, que Charles-le-Chauve aurait rendu le dernier soupir, dans le misérable réduit où vint le trouver Reichilde, sa femme, qui était en Maurienne, mais bien dans le village portant aujourd'hui le nom d'Aprivieux, situé au pied du Mont-Cenis, non loin de Maurienne, et qui a successivement été dénommé Abriez, Aprios, Apvrium et Aprivieux. Cette opinion, à peu près généralement reçue aujourd'hui, en attendant de nouvelles lumières, est partagée par Mgr. Depery et par M. de Gingins-la-Sarra. La discussion n'est sûrement pas fermée sur ce point historique, qui a pour objet de satisfaire plus peut-être qu'une curiosité simplement locale, lorsqu'on songe à tous les événements auxquels Charles-le-Chauve s'est trouvé mêlé, à tous les actes auxquels il participa, et dont les effets ne sont pas entièrement effacés même aujourd'hui. Pour l'histoire qui se plaît à recueillir tout ce qui tient à la tombe comme au berceau des hommes qui ont laissé une forte empreinte, de même que pour l'archéologie, cette science qui veut pénétrer dans la vérité absolue des faits qu'elle poursuit de ses patientes investigations, il n'est pas sans intérêt de savoir où précisément s'est éteinte la vie si agitée de ce roi, dont le berceau fut l'origine de tant de désordres, et qui, trop fidèle à cette origine, poursuivit avec une insatiable activité, sinon sans succès, du moins sans gloire véritable, des guerres et des traités qui ont jeté tant de trouble et tant de confusion dans l'histoire comme dans la géographie de la France.

Telles sont les questions que nous avons essayé d'examiner avec le livre de M. Debombourg, tantôt en nous ralliant à ses opinions, tantôt en les combattant, mais toujours

en mettant à profit les documents patiemment assemblés dans ce livre utile. L'histoire de la ville et de l'abbaye de Nantua, premier essai de l'auteur dans ses travaux sur le département de l'Ain, révèle tout ce qu'on doit attendre de l'intelligente ardeur avec laquelle il sait fouiller aux sources locales, mines fécondes où il y a tant à explorer. M. Debombourg a produit, dans cet essai, plusieurs chartes qui, sans lui, n'auraient peut-être jamais été connues. Ceci seul suffirait pour imprimer à son œuvre une valeur que n'auront jamais ces livres de seconde main, dont tout le travail consiste à reproduire et enluminer de vaines redites.

LETTRE A CHILDÉRIC, ROI DE FRANCE, ATTRIBUÉE A SAINT GRÉGOIRE-LE-GRAND. (Extrait du Cartulaire de l'Église de Nantua, par GUICHENON,

Histoire de Bresse et Bugey, PREUVES p 212.)

Gregorius, servus servorum Dei, Childerico Francorum regi. Quoniam innumerabilibus mundus procellis quatitur, adeò ut penitus nos, qui regimen animarum suscepimus, et qui ad portum æternæ tranquillitatis alios deducere debuimus, potiùs majus discrimen patimur; sed quid nobis agendum, considerandumve est, nisi divina misericordia imploranda? infelix quippe animus occupationis pulsatus vulnere magnis maris fluctibus percutitur, atque immanissimis procellis tempestatis illiditur, cumque navigamus longiùs; nec portum quietis prævalemus videre : hæc idcircò dixerim, quia nos à vobis longè sepositi, ita undique percutimur, undique amaritudinibus replemur, atque innumerabile genus hominum, quòd in nostra terra præ multitudine nimia quasi spicarum more segetes surrexerunt sanctissimas aras depopulantes, eversa castra, crematæ ecclesiæ, destructa monasteria virorum, ac fæminarum, desolata prædia; atque omni cultore destituta, in solitudine vacua terra in ea nullus possessor inhabitat, occupaverunt bestiæ loca quæ priùs magna hominum multitudo tenebat; in hac enim terra, in qua nos vivimus finem suum mundus non invenit, sed ostendit, quid autem in aliis mundi partibus agatur ignoro, solummodò à Beato Amando nostro coepiscopo didicimus, in omnibus rebus spiritalibus honestissimo vestro regimine regnum vestrum præ cæteris, pace et tranquillitate Christo tribuente pollere: retulit quoque vestra munificentia sibi olim concessum cænobium in finibus Francorum positum, quod HELNONE, Sive NANTCACUM nuncupatur, nunc à vobis affluentissimė de vestris redditibus, et praediis, et fiscis ad fratrum victualia dotatum atque locupletatum, de quo vobis gratiarum dona cum benedictione misimus. Ipsum namque præfatum cænobium dum responsis ecclesia deserviret et ob hoc ad venerabilem prædecessorem nostrum illuc cùm regrederer, poscentes me morato patre Amando; atque abbate Latercenio cum multis religiosissimis viris sanctitate præditis, basilicam ipsius loci in honorem Petri et Pauli, omniumque apostolorum honorificè consecravi, ipsique loco tale privilegium concessi, ut nullus princeps, nec episcopus, neque ulla judiciaria potestas ibidem præficere audeat abbatem, nisi quem concors congregatio pari consilio et voluntate secun-* dum Deum elegerit, sicut Benedictus Pater præcepit; postquam electus fuerit ab illis, priùs Sedis Romanæ munus accipiat, ipsiusque benedictione fungatur, nisi assensu ejus concedatur alicui licentia; sed neque ipsi archiepiscopo Lugdunensi, neque ulli episcopo commitimus illi ecclesiæ vim excommunicationis inferre ullo modo, nisi apostolica deliberatione; sed et si quis fidelium Romam ire disponens sumptusque ei defuerint, ipsum memoratum locum adeat, et ibidem pro posse eleemosinam fratribus impendat, eadem forma benedictionem apostolicam sine dubio inibi percepturus, sicuti si ad limina apostolorum pervenisset. Statuimus de cætero, ut nullo modo quis hunc locum vio lare audeat, nec vim inferre, quod si quis temerario ausu infregerit anathematis ultione damnetur. Ita ut deinceps inviolata illibataque hæc nostra præceptio, sive interdictio conservetur.

A bis.

CONFIRMATION FAITE PAR LE ROI CHILDÉKIC ET THÉODORIC, SON FRÈRE, DE LA

FONDATION DE NANTUA.

(Extrait du Cartulaire de Nantua, par GUICHENON, Histoire de Bresse et Bugey. PREUVES, p. 213.)

Rex Childericus, filius bonæ recordationis Clodovei, Amando præsuli, atque abbati. Gaudeo, frater charisime, sanctitatem tuam opinionemque tuæ religiosæ vitæ toto orbe dilatari; supra namque cum ad civitatem Parisios devenissemus, perlata ad nos scripta beati Gregorii papæ in ruibus cœnobium à te constructum Nantuacense mirifice exornat, suisque præconiis exaltat, quod ideó tuæ sanc

titati mittere curavimus, ut pro magno munere ibi à te conservetur: ipse quoque supradictus papa omnino petiit, ut ea quæ ipse authorisavit, nos more regio laudaremus, atque confirmaremus; quod fecimus annulo nostro subter signantes, et in omni nostro regno, comitibus, sive judicibus, atque omnibus regiam quem administrantibus litteras nostras direximus, ut nullus huic prædicto nostro cœnobio ullo modo audeat inferre calumniam; nam indecens est et non equum ut tam religiosum locum benedictione apostolica dedicatum, scilicet, et meritis suis præcelsum; colla subdere, et non solum subdi, atque obsequi, quin etiam sua largiri. Damus vobis itaque, præter illa municipia qua dudum concessimus, alia quoque ad nostram sedem regiam pertinentia, videlicet montem quem vocant sancti Vincentii, cum rebus indominicatis in episcopatu cabilonensi consistentibus, cum vineis, pratis, campis sylvis, pascuis, nemoribus, aquis, aquarumve deductibus, concedimus etiam in episcopatu Matisconensi, ecclesiam sancti Remigii, et ecclesiam sancti Pontii, cum omnibus appenditiis eorum; in episcopatu etiam Lugdunensi ecclesiam quæ dicitur ad Sanctas, et omnem terram, sicut vallis Hergo consistit, et sicut aqua quæ dicitur à Selgo, cum villulis in eadem valle manentibus, et mancipiis eorum; haec etiam addo villam quae dicitur Balasono cum ecclesia, et omnibus appenditiis suis, quæ sita est juxta Sangonam flumen, omnia prænominata tibi et fratribus in dicto cœnobio commorantibus, tam præsentibus, quam futuris, per nostri privilegii firmitatem tribuimus, quatenùs pro salute nostra, vel regni nostri prosperitate incessanter Dei omnipotentis clementiam exoretis. Hoc autem donum frater meus Theodericus, ob amorem tui laudavit atque concessit. Actum est hoc donum sive privilegium in civitate Parisiis, anno quinto Childerici Regis.

C.

PERMISSION DE L'EMPEREUR LOTHAIRE AUX RELIGIEUX DE NANTUA D'ÉLIRE UN ABBE (Extrait du Cartulaire de l'Église de Nantua, par GUIGHENON, Histoire de Bresse et Bugey, p. 214.)

In nomine Domini nostri Jesu Dei æterni: Lotharius divina imperante providentia imperator Augustus. Omnibus fidelibus sanctæ Dei Ecclesiæ et nostris, præsentibus videlicet et futuris, notum sit, quia Monachi Nantuacensis monasterii nostræ retulerunt celsitudini, quod a quibusdam peregrin abbatibus aliunde venientibus res ecclesiæ illarum, unde victum vestitumque habere continuatim debe bant, seu unde familia ejusdem loci servitium illis impendere solita erat, expoliabantur, et consume bantur, talique pro causa famulatum Dei omnipotentis in jam dicto loco implere nequibant, unde nostram necessariam proclamaverunt inibi inquisitionem, et ut eam illis rite concederemus petierunt. His retentis, illuc nostros direximus missos, qui fideliter magnaque diligentia ea investigarent, qui vera omnia renunciaverunt ab eis præfata. Quare interrogavimus, quid inde vellent, et flexis poplitibus nostra deosculantes vestigia unanimiter exclamaverunt, ex se ipsis velle habere abbatem, quorum petitionibus ob beati Petri apostolorum principis venerationem, in cujus honorem memoratum cœnobium constat esse a beato Gregorio papa dedicatum, assensum præbentes, hos serenitatis nostræ apices fieri jussimus, quibus concedimus, modisque omnibus statuimus, quod omni deinceps tempore, de se ipsis quemcumque voluerint eligant abbatem, et nullum aliunde recipiant, nisi illum quem unanimitas illorum propriusque assensus elegerit, atque voluerit, quod si quaelibet persona nostro usquam tempore ac successorum nostrorum, contra hoc factum insurgere voluerit, nostramque voluntatem inquietam reddere tentaverit, monachosque jam in dicto loco degentes interturbaverit, libras auri triginta persolvat, atque sanctum Petrum in die obitus suffragatorem non sentiat et iram Dei omnipotentis omniumque sanctorum suorum pleniter incurrat, quod hoc præceptum a successoribus nostris ita roboretur, et inviolabiliter servetur, quatenus nobis præmium per beati Petri intercessionem à Domino detur, illique æternalis pœna, qui hoc scriptum non observaverit administretur, et ut hanc nostram authoritatem nemo unquam violare præsumat annulo nostro subtus jussimus sigillari,

« PreviousContinue »