Page images
PDF
EPUB

donum fecit atque concessit uxor Petri Archambaldi Engalsias, apud Porcariam (1).

Audientibus Geraldo, armario, et Johanne de Vilavalles et Petro de Nigraguta.

Factum est donum istud, temporibus Philippi regis et Paschalis, papę, et Petri, Lemovicensis episcopi.

LXXXII

1108-1110

Notum sit omnibus hominibus quoniam Fruinus Arberti et uxor ejus Rixoen et Amelius Daneda, dederunt Deo et Sancto Petro apostolo ad Vosiensem locum, pro salute animarum suarum et pro filio suo Raimundo, quem monacum fieri voluerunt, totum quod habebant in manso Verni et pratum crassum de Charvics de bordaria Fruini Arberti de quo exeunt XII denarios in martio. Et ego Rixoen, do domino Deo et Sancto Petro in consortia ejus, in uno manso de Pardinas, IIII denarios in martio.

Factum est donum istud ante altare Sanctorum Petri et Pauli et in festivitate eorum qui est in mense junio (2), regnante Lodovico rege et Eustorgio, episcopo Lemovice sedis presidente.

Auditores hujus rei fuerunt domnus abbas Petrus et cuncta congregatio monacorum et Hugo Laden et Boso, filius ejus et Bernardus de La Vila et Bernardus Deprat et multi alii.

LXXXIII

DONUM GAUZFREDI DE LA GENEBREIRA.

1092-1110

Omnibus hominibus notum sit quia ego Gauzfredus de La Genebreira, do domino Deo et Sancto Petro apostolo ad locum Vosiense, pro salute anime meę et pro filio meo Aimirico, quem in eodem loco, monacum fieri volo, VI dinairadas de vinea, a Bauzarua et totum quod habeo in bordaria a Ligiral et vineam meam ubi Geraldus de Segur manere videtur et mansum Garnaldi

Fol. LV, ro.

(4) La Porcherie, chef-lieu de comm. (Hte-Vienne), 23 kil. N. de Vigeois. (2) 29 juin.

de La Rocha, sicut habeo et teneo, ita dono Sancto Petro ad habendum et tenendum.

Hoc donum factum est apud Vosias, in manu domni Petri abbatis ipsius loci, audientibus Rainaldo de Rofinac, secretario et monachis ipsius monasterii et Geraldo, presbitero de Torenna.

LXXXIV

1074-1082

Scripsimus cunctis viventibus quomodo abbas Lemovicensis A[demarus] (1), Usercenses monachos ac Vosienses, inter se decertantes pro abitantibus terram que las Bordas (2) vocatur, non videntibus sed morientibus mitigavit Cum autem jam supradictorum dissensio in tantum seviret, ut unus ex eis portans feretrum cum corpore gladio percussus, mortuus esset. Auditu tremefactus venerabilis pastor ADEMARUS, qui jam Vosiensium cenobio ejusque rebus preerat, pater et domnus condolens, ad se Geraldum (3) bone memorie abbatem Usercensem convocavit, cum quo suisque furorem tante malitie hoc modo sedavit.

Hoc pater, aït dulcissime pro certo scitote, quia periculum animarum nulla tenus evadere possumus, nisi illius terre defuncti sicut moriuntur, vicissim inter ecclesias dividuntur. Nulla ergo

(1) Adémar de Laurière, premier abbé de Saint-Martial, de la réforme de Cluny, 1064-1114, gouverna cinquante ans et neuf mois cette célèbre abbaye et l'on peut même dire tout le diocèse. Son rôle fut en effet prépondérant sous les épiscopats successifs d'lthier, Gui, Humbald, Guillaume, Pierre et Eustorge. Il fit déposer par le pape Urbain II, en 1095, Humbald, qui, malgré son opposition, s'était fait introniser évêque de Limoges, à l'aide, il est vrai, de fausses bulles (Voir la Chr. de G. de Vigeois). Jusqu'à ce jour on avait pensé qu'Adémar était étranger au Limousin et avait été envoyé par Cluny pour réformer l'abbaye de Saint-Martial. Une charte du cartulaire d'Aureil, nous apprend son nom : « Aiba, que nata fuit de vicariis de Lauriera, soror Ademari abbatis Sancti Martialis, uxor Stephani de Jaunac ». Nous en devons la communication à l'obligeance de M. de Senneville qui se propose de publier prochainement le cartulaire d'Aureil. (2) Lasbordas. Il existe tant de villages de ce nom aux environs de Vigeois, que nous hésitons pour son identification. Cependant en songeant à la petite distance qui séparait les deux monastères (6 kil.), l'on peut s'arrêter à deux villages qui offrent le plus de vraisemblance; le premier à 2 kil. S. d'Uzerche, 4 de Vigeois; le second à 5 kil. S. 0. d'Uzerche, 4 N. O. de Vigeois.

(3) Gérald, abbé d'Uzerche, 1068-1095.

equitatis causa dividendi adversitas insurgat, sed quicunque seu pauper vel dives, sive magnus aut parvus prior finierit, subsequenti defuncto coequalis fiat, itaque una queque ecclesia propter pacis federa, ut dictum est illum qui sibi forte pauper vel dives accederit, cum redditibus suis, in sua vice habeat et sic inter utrosque monachos, pax in eternum permaneat. De multis qui huic concordie, presentes affuerunt que regnante Philippo rege atque episcopo Widone cathedra Lemovicensium sedente, facta videtur esse tres tantum modo Gauzbertum, Lemovice sedis archidiaconum, qui mediator hujus rei fuit, Stephanum, Usercensem prepositum, Gauzfredum (1) quoque prepositum Vosiensium prenotavimus, ut veritate, attestante in ore duorum vel trium testium, stet firmum hujus pacis testimonium.

LXXXV

DONUM OTONIS BERNARDI ET PETRI.

1101-1104

Noverint omnes tam futuri quam presentes, quod ego Oto Bernardus et Petrus, frater meus, Breenenses principes (2), Beato Petro Vosiensi, apostolorum principi, pro animarum nostrarum utriusque parentis nostri remedio, IIII mansos in perpetuum damus scilicet mansum Lascrotas et duos ad villam que vocabulo dicitur Curciae, in quorum uno videtur manere Stephanus Agrefolz, altero quoque Petrus, ipsius terre agricole, hos vero jure. hereditario oblatos fratres illo in loco viventes Deo ac predicto apostolo servientes ita in pace habeant, ut absque hominis interdicto semper teneant hoc donum quod regnante rege Philippo ac vivente Petro, Lemovice sedis episcopo fieri videtur, in presentia domni Petri abbatis Vosiensium ejusque monacorum, Rainaldi, scilicet secretarii et Gauzfredi, prepositi, aliorum que laïcorum Stephani Durnays, Bernardi Aimirici, Stephani Clavigeri, atque Duranni perficitur, ne per seculorum secula oblivioni tradatur.

* Fol. LV,

(1) Gauzbert, prévôt de Vigeois. L'intervention d'Adémar dùt avoir lieu quelque temps avant la nomination de Gérald de Lestrade, appelé en 1082 pour réformer l'abbaye.

(2) Oton Bernard et Pierre, princes de Bré, tous deux fils de Pierre et d'Agnès de Comborn, sœur du vicomte Archambaud III.

LXXXVI

DONUM BERNARDI DE BRÉ.

1092-1096

Sciendum est vero quod Bernardus, unus ex Breenensium principibus, cum jam iter Hierosolimitanum incipere vellet, in quo obiturus debitum mortis persolvit (1), Beato Petro Vosiensi pro anime sue salute, duos mansos ad villam de Javerliac (2) dedit, mansum videlicet * Rufe et mansum de Piro (3), quos etiam Geraldum Bernardum (4), post ejus obitum dedisse apostolo predicto presciebat, nec in merito quoniam uno eodem que modo quo antea predictus princeps eos dederat et iste in suo fine Sancto supradicto se daturum promisit, quod quidem modo audientibus his perfecit, domno licet Petro, abbate Vosiense, Gauzberto, preposito, et uxore ipsius Tilburc, Petro Valentia et Petro Geraldo ejusdem que famulo. Omnis quicumque hoc donum violaverit, nisi legitime in presenti emendaverit sine dubio, in inferno manebit.

LXXXVII

DONUM BONII

1101-1104

Sciant omnes viventes quod ego Bonio, Beato Petro Vosiensi sex sextarietates de terra que videntur esse inter terram de Vitres

* Fol. LVI, ro.

(1) Bernard de Bré dut périr à la première croisade, 1096-1099. Notre charte nous permet d'ajouter ce nom de plus aux trois chevaliers Limousins de la première croisade, Raimond de Turenne. Gouffier de Lastours et... Malafaide.

(2) Javerliac, village de la comm. de Vigeois, 3 kil. S. O., d'une certaine importance et qui cependant a disparu depuis des siècles. Le cadastre seul a gardé trace de ce nom inscrit sur plusieurs parcelles.

(3) Le mas de Piro, qui a disparu comme habitation, figure encore au cadastre de Vigeois, à 400 mètres du lieu où était Javerliac, sous le nom de: Champ du Poirier.

(4) Gérald Bernard, prince de Bré, (3 kil. E. de l'ancienne paroisse de Coussac-de-Brenno, actuellement Coussac-Bonneval Haute-Vienne), l'auteur de la donation de Vigeois à Saint-Martial en 1082. (Chartes du Limousin et de la Marche, par Bosvieux et Leroux, déjà cités.)

et publicam viam in terra del Mas, pro anime sororis mee Petronille, patris matrisque et mee salute, in perpetuum dono. Si quis autem, hoc donum quod facio, regnante rege Philippo, et vivente Petro, Lemovice sedis episcopo, in presentia Petri, abbatis, ejusque congregationis, laïcorumque Petri de la Vallada, Umberti judicis, Stefani del Poi, Stephani Johannis, Stephani Guitardi, violaverit, dei judicium sustinebit, nisi fratribus hoc in loco viventibus, legitime emendaverit.

LXXXVIII

DONUM GALTERII DE VAREZ.

1092-1097

Notum sit omnibus hominibus quod Galterius de Varez et uxor ejus et Petrus de Sandro, dederunt Deo et Sancto Petro Vosiensi, pro filio suo Geraldo, quem monacum fieri fecerunt in eodem loco, totum quod habebant, in manso del Poi Albell et ipse Galterius et fratres ejus, Jordanus et Amelius, VI denarios in alodo de Chabanz (1) et in ortilibus et vinealibus Sancti Petri Vosiensis qui sunt apud Capellam de Liginiac (2), dederunt decimum et cuncta que habebant vel exquirebant Beato Petro apostolo.

Hoc donum factum est ante altare Sancti Petri, in presentia domni Petri, abbatis, audientibus Gauzberto Malafaida et fratribus ejusdem monasterii.

LXXXIX

ITEM DE EODEM GALTERIO.

1092-1110

Iste Galterius de Varez, dedit Deo et Sancto Petro Vosiensi, cum consilio et auctoritate uxoris sue, et filiorum suorum, Willelmi et Guidonis, et fratrum suorum Jordani et Amelii, pro salute anime sue X et octo denarios, in manso del Vilar, in terra ubi G. Malianus manet; VI denarios in consortia Sancti Petri qui sunt

* Fol. LVI, v°.

(1) Chabanz? village de la comm. de Chasteaux, cant. de Larche, 28 kil. S. de Vigeois, 44 kil. seulement de Varetz.

(2) Liginiac? chef-lieu de comm., cant. de Neuvic, arrondissement d'Ussel, 53 kil. O. de Vigeois.

« PreviousContinue »